Warto zobaczyć

Najcenniejszym zabytkiem miasta jest wspaniała gotycka  kolegiata farna NMP Wniebowziętej z lat 1423-28. Obecnie jest to świątynia trójnawowa w układzie bazylikowym, z wydłużonym prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym oraz wysoką wieżą od strony zachodniej. Wewnątrz można obejrzeć późnogotycką belkę tęczową z polichromowanym krucyfiksem i rzeźbami z początku XVI w. (na belce napis: „Discite mortales domini congnoscere crucem" czyli „Uczcie się śmiertelnicy poznawać Krzyż Pana"), gotycko-renesansowe stalle kanonickie, ufundowane ok. 1520 r. przez bp. Jana Lubrańskiego oraz renesansową płytę nagrobną starosty średzkiego Ambrożego Pampowskiego, dyplomaty w służbie Jagiellonów. W późnorenesansowym ołtarzu głównym widnieje wzorowany na kompozycji Rubensa obraz Wniebowzięcie NMP oraz sześć figur świętych. Cennym zabytkiem jest wspaniała spiżowa krata, oddzielająca przejście z nawy południowej kościoła do renesansowej ośmiobocznej kaplicy Trójcy Świętej (Gostomskich), zbudowanej w latach 1598-1602 na wzór kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Podczas burzliwych obrad sejmików szlacheckich chroniła ona pozostającego w kaplicy sekretarza - protokolanta obrad. W kolegiacie warto też zwrócić uwagę na obrazy: renesansowe dzieło Madonna z Dzieciątkiem, które podaje swej Matce kwiatek włoskiego mistrza Cathariniego, pochodzące z flamandzkiej szkoły Rubensa Podwyższenie Krzyża oraz Zaparcie się św. Piotra ze szkoły hiszpańskiej lub holenderskiej. Na jednym z filarów umieszczono tablicę pamiątkową, poświęconą Augustynowi Szamarzewskiemu - patronowi wielkopolskiego Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych.

Obok kolegiaty stoi neogotycka dzwonnica z 1869 r., a nieopodal, przy placu Zamkowym - budynek  ratusza z połowy XIX w., postawiony na miejscu dawnego zamku. Pośrodku rynku umieszczono  pomnik, upamiętniający 700-lecie miasta, a w parku przy ulicy Kościuszki -  obelisk ku czci księdza Teofila Kegla, moralnego przywódcy kosynierów obozu średzkiego z 1848 r. i inicjatora założenia ok. 1880 r. plant na miejscu rozebranych obwarowań miejskich. Tuż obok wieży ciśnień, przy ulicy Dąbrowskiego, wzniesiono w 1997 r. pierwszy na ziemiach polskich  konny pomnik gen. Jana Henryka Dąbrowskiego, autorstwa Roberta Sobocińskiego.

Ze Środy do Zaniemyśla kursuje kolejka wąskotorowa. Wzdłuż Strugi Średzkiej (dopływu Moskawy), pomiędzy szosą z Poznania do Katowic a linią kolejki wąskotorowej, rozciąga się  Obszar Chronionego Krajobrazu „Bagna Średzkie". Utworzony 1995 r., obejmuje powierzchnię 120 ha i ma na celu ochronę rzadkich gatunków ptaków wodnych i błotnych.