Rozdział nadrzędny: Iława

Okolice

Prawdziwym skarbem ziemi iławskiej są obiekty sakralne oraz ruiny warowni i pałaców dawnej arystokracji pruskiej. Goszcząc na tych terenach, nie sposób ich ominąć. Zaledwie 10 km na północ od Iławy, nad Jeziorem Szymbarskim, rozłożyły się zabudowania jednej z najciekawszych pod względem zabytków wsi powiatu iławskiego. Szymbark- bo o nim mowa - zawdzięcza sławę wspaniałym

 ruinom zamku. Twierdzę postawiono prawdopodobnie w 2. poł. XIV w. Po sekularyzacji zakonu krzyżackiego stała się własnością rodu von Polentzów, którzy przebudowali ją na renesansową rezydencję. Później trafiła w ręce wpływowej rodziny von Fickensteinów i znów zmieniła wygląd, tym razem na barokowy. Wokół rezydencji wyrósł wówczas rozległy park. Wraz z nastaniem mody na średniowiecze, właściciele dokonali regotyzacji zamku, przy okazji otaczając założenie murem. Pod koniec II wojny światowej w zamku stacjonowały oddziały SS, potem zajęli go czerwonoarmiści. Twierdza, która przetrwała tyle historycznych zawirowań, uległa radzieckiej sile niszczenia - Sowieci, opuszczając zamek, spalili zabudowania wraz z wyposażeniem. Ocalały mury z basztami, bramą i kamiennym mostem. Dziś malownicze ruiny są własnością prywatną, założenie można więc podziwiać jedynie z zewnątrz. Warto tu jednak zawitać - okolica jest piękna (wokół ciągnie się zarośnięty park, niedaleko połyskuje tafla jeziora), a pozostałości zamku robią ogromne wrażenie.

Z Szymbarku można podjechać do Ząbrowa, gdzie znajduje się ciekawy wczesnobarokowy kościół (na wzgórzu w pobliżu rzeki Osy). Na pewno warto też odwiedzić niedaleki Susz (22 km od Iławy) i kilka interesujących miejscowości w jego najbliższej okolicy. Małe miasteczko emanuje niezwykłą atmosferą. Stara część, z kwadratowym rynkiem pośrodku, jest niezwykle urokliwa. Jest tu też ważny zabytek - pochodzący z XIV w.  kościół św. Antoniego. Wewnątrz zachowały się piękne freski, barokowy ołtarz i ozdobiona scenami biblijnymi loża kolatorska von Fickensteinów.

Kamieniec (7 km od Susza) był niegdyś perłą Prus Wschodnich, wspaniałym majątkiem szlacheckim. Budowę zespołu pałacowego z bramami wjazdowymi i parkiem zakończono w 1720 r. Obiekt, w stylu francuskiego baroku, z racji bogactwa wnętrz i wspaniałych ogrodów, zwano wschodniopruskim Wersalem. Do historii przeszedł pobyt w rezydencji - która należała, jak większość okolicznych dóbr, do rodziny van Fickensteinów - Napoleona Bonaparte. Gościli tu także książę Józef Poniatowski oraz Adolf Hitler. Niestety, pałac po wojnie zniszczyli czerwonoarmiści. Przed całkowitą dewastacją uratowano tylko pałacowe posągi, które wywieziono do Iławy. Patrząc na pozostałości, łatwo sobie jednak wyobrazić dawny przepych rezydencji.

Poza ruiną pałacu w Kamieńcu można jeszcze zobaczyć XVIII-wieczne: kościół, oficyny i stajnie oraz spichrze i kuźnie.

Innym ciekawym miejscem w okolicy są Bałoszyce (5 km od Susza). Dzieje tutejszego  pałacu sięgają XVII stulecia. W 1850 r. rezydencję przebudowano w stylu neogotyku angielskiego, wzorując się na zamku Babelsberg w Poczdamie. Majątek doskonale prosperował dzięki produkcji gorzałki oraz hodowli merynosów i koni albinosów szlachetnej krwi. Zniszczony po wojnie pałac odbudowano w latach 70. Dziś, po kompleksowej renowacji, zachwyca bajkową fasadą z fikuśnymi wieżyczkami. Mieści się tu hotel i restauracja (Bałoszyce 25, tel.: +48 55 2786229, 2780742, e-mail: info@palacbaloszyce.com, http://www.palacbaloszyce.com; salon odnowy biologicznej, stadnina koni; dwójka 160 zł).

Kilka ciekawych wsi leży w pobliżu drogi Iława - Grudziądz, w okolicy miasteczka Kisielice. W Łęgowie (28 km od Iławy) warto zobaczyć wspaniały XVII-wieczny kościół w stylu niderlandzkiego renesansu. Wieża jest znacznie późniejsza - przebudowana po uderzeniu pioruna w 1857 r. nosi cechy neogotyckie. Piękna bryła budynku kryje równie piękne wnętrze. Manierystyczny ołtarz główny powstał w 1601 r. Na szczególną uwagę zasługuje w nim kopia XVII-wiecznego Sądu Ostatecznego. W kościele jest również manierystyczna kazalnica (1601). Emporę przy ścianie północnej i zachodniej wspierają cztery bogato rzeźbione kolumny.

Sympatyczny, niewielki kościół stoi także we wsi Goryń (30 km od Iławy). Nie jest zbyt stary (1938), budzi jednak miłe odczucia, ładnie komponując się z krajobrazem.

Trupel (25 km od Iławy) odwiedza się ze względu na piękny park ciągnący się nad jeziorem oraz związany z dawnym majątkiem cmentarz rodowy założony na planie liścia lipy (zarys liścia tworzą aleje obsadzone ponadstuletnimi dębami i lipami). Niezapomniane wrażenie robi strzelista kaplica grobowa rodu Albertsów, w stylu angielskiego neogotyku (na wzniesieniu).

Warto też zawitać do Limży (30 km od Iławy), choć bardziej ze względu na widoki niż dla samych zabytków. Ruiny dworu, wzniesionego ok. 1900 r., znajdują się na stromej skarpie, z której roztacza się wspaniała panorama.

Na zachodnim, wysokim brzegu Jezioraka rozłożyły się Siemiany (20 km od Iławy). Wioska otoczona nieprzebytymi lasami, z niepowtarzalnym, rozległym widokiem na połyskujące wody jeziora cieszy się ogromną popularnością wśród turystów. Tutejszy mikroklimat pomaga w leczeniu chorób układu oddechowego. Typowo letniskowa wieś proponuje wiele miejsc noclegowych. Jednym z najlepszych rozwiązań jest hotel  Htl Zamek (tel.: +48 89 6404456, 506500830, e-mail: luciano1@hoga.pl, http://htlzamek.w.interia.pl; dwójka lub domek 2-osobowy 150 zł) prowadzący też restaurację. Urlopowicze chętnie odwiedzają pobliskie śródleśne jezioro Jasne, objęte ochroną rezerwatową. Bezodpływowy akwen ma krystalicznie czystą wodę, rzekomo o uzdrawiającej mocy.

Żelaznym punktem pobytu w Iławie jest wycieczka do Lubawy (18 km na południowy wschód od Iławy). Przed wojną była to część polskiego Pomorza. Pięknym lubawskim zabytkiem jest gotycki

 kościół św. Anny, pamiętający XIV w. Świątynia była wprawdzie kilkakrotnie przerabiana i odbudowywana, zachowała jednak typową, wysmukłą sylwetkę z ozdobnymi przyporami i kunsztownym szczytem tylnym. Wewnątrz można podziwiać bogate wyposażenie. Złocony ołtarz główny (1723) sięga aż do kolebkowego sklepienia, a zdobi go obraz Matki Boskiej Różańcowej (ok. 1600). Równie piękne są barokowe ołtarze boczne. W kaplicy Mortęskich, przylegającej do kościoła od strony południowej, można podziwiać figurkę Matki Boskiej Lipskiej, słynącą cudami (umieszczona w złoconym medalionie ołtarza). Przy parafii utworzono  Muzeum Ziemi Lubawskiej (ul. Kościelna 5; zwiedzanie należy uzgodnić z proboszczem; wstęp co łaska), w którym znajdują się epitafia, obrazy oraz złotnicze wyroby sakralne.

 Kościół św. Jana Chrzciciela (ul. Kupnera 17), wchodzący w skład zespołu poklasztornego franciszkanów, zbudowano na początku XVII w. Wewnątrz na uwagę zasługuje unikalny strop kasetonowy, gotycki krucyfiks oraz płyta nagrobna fundatora klasztoru, biskupa Mikołaja Chrapickiego, umieszczona w posadzce prezbiterium. Niezwykle malowniczo wygląda natomiast inna świątynia - barokowy

 kościół św. Barbary (ul. Grunwaldzka). Niewielki drewniany obiekt z ok. 1770 r. ma późnobarokowy wystrój.

Niestety, z pięknego zamku biskupów chełmińskich, wzniesionego na początku XIV w., pozostały tylko ruiny (ul. Gutenberga) - kamienno-ceglane mury i ostrołukowy portal prowadzący niegdyś na dziedziniec.

 

Warto odwiedzić

Okolice Lubawy to prawdziwe zagłębie starych kościółków, uroczych kapliczek i malowniczych wiekowych chat.

* Byszwałd. Gotycki kościół św. Andrzeja z początku XIV w., odbudowany po spaleniu w XV w. Drewniana dzwonnica z XVIII w. i cztery przydrożne kapliczki z początku XX w.

* Grabowo. Empirowy kościół Wniebowzięcia NMP z lat 1806-14. XIX-wieczne: ogrodzenie cmentarza przykościelnego, dzwonnica, plebania, organistówka oraz przydrożna kapliczka. Ruiny klasycystycznego pałacyku.

* Kazanice. Niezwykle cenny gotycki kościół św. Jakuba Starszego (zachowany prawie niezmieniony XIV-wieczny wygląd). Trzy przydrożne kapliczki z XIX w. i sześć drewnianych chałup z 1. poł. XIX w.

* Prątnica. Gotycki kościół św. Katarzyny zbudowany w XIV w. Górna część drewnianej wieży odnowiona w 1651 r. Gruntowna renowacja świątyni po I wojnie światowej.

* Rożental. Na niewielkim wzgórzu niezwykle malowniczy drewniany kościół św. Wawrzyńca z 1761 r. Trzy chałupy z połowy XIX stulecia.

* Sampława. Kościół św. Bartłomieja Apostoła pamiętający XIV w. Dwie kaplice przydrożne z początku XX stulecia.

* Złotowo. Drewniany kościół św. Barbary z 1725 r.

 

Z zupełnie innych powodów warto odwiedzić Ławice (7 km od Iławy). W budynku szkolnym urządzono tu izbę pamięci Emila Adolfa von Behringa (zwiedzanie w godzinach otwarcia szkoły, w wakacje po uzgodnieniu z administracją; wstęp wolny). Słynny bakteriolog, uważany za twórcę immunologii przyszedł na świat właśnie w Ławicach, w biednej nauczycielskiej rodzinie. W 1901 r. dostał pierwszą Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny za wynalezienie i upowszechnienie surowic antytoksycznych (przeciwbłonicznej i przeciwtężcowej).

Jadąc do Ostródy, można zatrzymać się na chwilę we wsiach Rudzienice (kościół z XIX w.) i Frednowy (barokowy kościół z 1768 r.).