E-przewodniki.pl - przewodniki wirtualne po świecie tworzone przez internautów. Przewodniki na komórki.

Beskid Niski

Niewysokie, zalesione góry o krętych grzbietach i wcinających się w zbocza jarach nie są na pierwszy rzut oka specjalnie atrakcyjne. Jednak dla wtajemniczonych kryją w swoich dolinach wiele cennych skarbów kultury.

Beskid Niski był przed II wojną światową obszarem gęsto zaludnionym. Doliny zamieszkiwała ludność pochodzenia rusińskiego, nazywana przez sąsiadów Łemkami. W latach 1945-47 została wysiedlona - początkowo na ziemie radzieckiej Ukrainy, w drugim etapie tych, którzy nie chcieli wyjechać dobrowolnie, przesiedlono przymusowo na ziemie zachodnie i północne.

Obecnie w wyludnionych dolinach pozostały tylko nieliczne ślady podmurówek, kamienne przydrożne krzyże i wciąż kwitnące wiosną drzewa owocowe. We wsiach, które zostały po wojnie zasiedlone, zachowały się również drewniane cerkwie, często arcydzieła ludowej architektury. Środkową część Beskidu Niskiego obejmuje, działający od 1995 r., Magurski Park Narodowy, w którym chronione są przede wszystkim ekosystemy leśne.

Po regionie oprowadza: Barbara Zygmańska

Obiekty dodane przez użytkowników:
	Cerkiew greckokatolicka pw. św.św. Kosmy i Damiana W centrum wsi znajdują się dwie drewniane cerkwie: prawosławna i greckokatolicka obie pod wezwaniem św. Kosmy i Damiana. Cerkiew parafialna greckokatolicka z 1842 r. jest obecnie Filią Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu Cerkiew reprezentuje typowy zachodniołemkowski typ budownictwa sakralnego. Trójdzielna, orientowana budowa, z wyraźnie zaznaczonym prezbiterium, nawą i babińcem. Wieża o budowie słupowo-ramowej. Najstarsze księgi parafialne pochodzą z 1784 roku. Obecna cerkiew pochodzi z 1842 roku i powstała na miejscu poprzedniej cerkwi. Wieża prawdopodobnie jest wcześniejsza, przypuszcza się że z końca XVIII wieku. Zachował się piękny, barokowy, XVIII-to wieczny ikonostas (podobno ikony namiestne są jeszcze starsze). Obiekt nigdy nie posiadał wewnątrz polichromii, w latach 60-tych natomiast odtworzono malowidła na ścianach zewnętrznych (gzymsy oraz izbica wieży). Cerkiew składa się z części kapłańskiej, nawy i babińca. We wnętrzu m.in. kompletny ikonostas z XVIII w. i ołtarz boczny z 1797 r., XVIII-wieczne ikony: Matka Boska z Dzieciątkiem i Chrystus oraz obrazy pochodzące z cerkwi z okolicznych wsi, wśród nich grupa 19 ikon z Bodaków. W babińcu stoją odrzwia z cerkwi w Nieznajowej, która uległa zniszczeniu w 1971 r. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej zwieńczona jest kopulastym hełmem z pozorną latarnią. Ma pochyłe ściany i pozorną, oszalowaną izbicę. Cerkiew otoczona jest zrekonstruowanym drewnianym ogrodzeniem z bramkami. dodał: rysio13
	Przełęcz Dukielska Przełęcz Dukielska (na podstawie wikipedii) Operacja dukielsko-preszowska to wielka operacja wojskowa Armii Czerwonej we wrześniu i październiku 1944 r. w okolicach Przełęczy Dukielskiej, od okolic Dukli koło Krosna, na północy po Preszów na Słowacji na południu, od okolic Polan na zachodzie po okolice Przełęczy Łupkowskiej na wschodzie. Od świtu 8 września do 30 listopada 1944 r. teren ten stał się miejscem walk i pochówku około 99 tys. żołnierzy Armii Czerwonej, głównie Ukraińców, Słowaków oraz żołnierzy niemieckich. Straty wojsk sowieckich wyniosły ok. 123 000 zabitych, rannych i zaginionych. Wojska czechosłowackie straciły ok. 6500 żołnierzy, natomiast straty niemieckie i węgierskie szacuje się na prawie 70 000 ludzi. Operację dukielską zaliczono do najbardziej krwawych epizodów II wojny światowej na ziemiach polskich, a jedno z miejsc walk w pobliżu Chyrowej, gdzie toczyła się bardzo krwawa bitwa pancerna, nazwano "Doliną Śmierci". Dowództwo niemieckie ściągnęło tu znaczne siły i umocniło teren, tworząc tzw. "Karpatenfestung". Wojska niemieckie dysponowały 18 dywizjami, w tym 3 pancernymi (w sumie ok. 100 tys. żołnierzy), 350 czołgami i 2000 działami. Mimo że czołgi AR już 22 lipca1944 r. dotarły do Korczyny, i na przedmieście Krosna, to jednak front zatrzymał się na północ od tego miasta. Niemcy do września mieli czas, aby obsadzić wzgórza i zając dogodne pozycje. Słowacja była pod władzą nacjonalistycznego ugrupowania ludowców ks.Józef Tiso, formalnie niepodległa od 1939 r., ale w pełni podległa Niemcom. I mieli oni czas, by 29 sierpnia 1944 r. przekroczyć granicę słowacką i by powstańców słowackich zmusić do wycofania się w środkowe góry słowackie. Dlatego w tej sprawie w Moskwie 31 sierpnia 1944 r. ambasador emigracyjnego rządu Czechosłowacji zwrócił się do rządu sowieckiego o pomoc militarną. Dowódca 1. Frontu Ukraińskiego, marszałek Iwan Koniew, 2 września 1944 r. otrzymał rozkaz opracowania planu natarcia, który został zaakceptowany. W operacji dukielsko-preszowskiej wyznaczono 38. Armię gen. Kiryła Moskalenki w składzie dziewięciu dywizji piechoty z I Frontu Ukraińskiego z (d-cą marsz. Iwanem Koniewem), wspieraną przez I Czechosłowacki Korpus Armijny z (d-cą gen. J. Kratochvilem, zmienionym później na gen. Svobodę), a od pd. dla wzmocnienia wyznaczono; 25. Korpus Pancerny, l Armię Gwardii gen. Andrieja Greczki z IV Frontu Ukraińskiego (z d-cą gen. J. Piotrowem). Łącznie 120 tys. ludzi, ok. 1700 dział i moździerzy oraz 1000 czołgów. Plan przewidywał uderzenie w stronę Słowacji i drugiego dnia natarcia Rosjanie zamierzali osiągnąć szosę Dukla - Nowy Żmigród, natomiast piątego dnia piechota miała być w Myszynie, a kawaleria pancerna w Preszowie na Słowacji. W krwawych walkach 8 września została zdobyta Machnówka i Wrocanka, a 10 września Draganowa i Sulistrowa. Po 3 dniach walk, 11 września zdobyto Krosno, po czym rozpoczął się krwawy, wielodniowy bój o Duklę i strategiczne Wzgórze Franków (534 m), dominujące nad szosą dukielską i żmigrodzką, gdzie Dywizja Kawalerii Gwardii gen. Baranowa zastosowała manewr oskrzydlający, wchodząc w dolinę największego ostrzału. W pobliżu Iwli i miejscowości Głojsce rozgorzała bitwa pancerna o drogę Dukla - Nowy Żmigród. Tej akcji towarzyszyło natarcie 2 Czechosłowackiej Brygady Desantowo-Szturmowej na wzgórze Franków od strony trasy leżącej w dolinie. W czasie walk wzgórze trzykrotnie zmieniało zdobywców. Ostatecznie zostało zdobyte przez Czechosłowacki oddział por. Sochara. Pozwoliło to na atak 31. i 4. Korpusu Gwardii i zdobycie Iwonicza, Lubatowej i Dukli. Dopiero po kilku dniach walk zdobyto 23 września Tylawę i Teodorówkę. Wielodniowe walki trwały o następne wzgórze Chyrowa (695 m n.p.m.), które zdobyto 29 września. Następnego dnia rozpoczęły się walki o Przełęcz Dukielską w okolicach Barwinka. Korpus Czechosłowacki, posuwając się drogą w dolinie, stracił w niej wszystkie czołgi. Dopiero 6 października 1944 r., z rana (ok. godziny 8) udało się pierwszym żołnierzom, przekroczyć przełęcz i granicę swojej ojczyzny. Najcięższe walki trwały do 10 października 1944 r. Przedsięwzięcie to miało na celu, oprócz zajęcia przełęczy karpackich, przyjście z pomocą rozpoczętemu powstaniu słowackiemu na terenie Słowacji od 29 sierpnia 1944 r. do 28 października 1944 r. Dopiero w styczniu 1945 r. wskutek zimowego natarcia 4. Frontu Ukraińskiego, a nie 38. Armii, Niemcy wycofali się na linię Ondavy. Operacja opóźniła się, chociaż pierwotnie zakładano, że cała akcja przeprowadzona zostanie błyskawicznie. Powstanie zostało po dwóch miesiącach (koniec października 1944 r.) zdławione przez Niemców i armię wierną prezydentowi J. Tiso. Na Cmentarzu Wojennym w Dukli (za kościołem Ojców Bernardynów) spoczywa najwięcej z poległych podczas operacji dukielsko-preszowskiej. Znajdują się tu zbiorowe mogiły i pomnik upamiętniający żołnierzy, którzy zginęli w I i w II wojnie światowej. W Barwinku (Vyšný Komárnik), po słowackiej stronie, znajduje się pomnik-mauzoleum, upamiętniający poległych żołnierzy w walkach o Przełęcz Dukielsko-Preszowską. dodał: 1959paluszek
	Cerkiew p.w. śś. Kosmy i Damiana Dawna cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św.św. Kosmy i Damiana. Jest to duża cerkiew łemkowska, zbudowana w typie tzw. północno-zachodnim, orientowana z prezbiterium skierowanym na wschód, trójdzielna (składająca się z nawy prezbiterium i babińca - prezbiterium zamknięte jest wielobocznie, natomiast nawę i babiniec zbudowano na rzucie kwadratu). Dachy namiotowe zwieńczone baniastymi hełmami, pokryte blachą. Ściany konstrukcji zrębowej (słupy wieży obejmują babiniec, ściany lekko pochyłe - wokół wieży zachata), pokryte gontem. Cerkiew otoczona jest niskim murkiem z kamienia łamanego, z bramką z kopułą pokrytą blachą. Obok cerkwi nowo wybudowana drewniana dzwonnica, która na dzień dzisiejszy wyróżnia się kolorem gontów (nowych) oraz błyszczącą blachą na dachu. Dzisiejsza świątynia w Bereście z kompletnym i odnowionym ikonostasem z ołtarzami bocznymi jest uznawana za jedną z najładniejszych w Beskidzie Niskim. Obecna budowla pełniąca dziś funkcję kościoła parafialnego pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy powstała w roku 1842 jako cerkiew greckokatolicka pod wezwaniem św.św. Kosmy i Damiana. Po wysiedleniu po wojnie ludności łemkowskiej, cerkiew została zamieniona na kościół rzymskokatolicki, parafię erygowano w 1951 roku. Wewnątrz zachowała się polichromia z 1928 roku. Dziś kompletny ikonostas, w XIX wieku został uzupełniony ikonami z XVII i XVIII wieku. Na środku prezbiterium, XIX-wieczny ołtarz, w którego podstawę wkomponowano dwie ikony pochodzące z XVII-wiecznego ikonostasu przedstawiające apostołów. Z drugiej połowy XVII wieku pochodzi też ołtarz boczny mieszczący obraz z 1721 roku przedstawiający Matkę Boską Pokrow, pochodzący z cerkwi w Izbach a ufundowany przez parocha Izb i Ropek - Iwana Ropskiego, przedstawiający Matkę Boską chroniącą swoich czcicieli. Obraz ten namalowany na płótnie, wzmiankowany był w czasach Konfederacji Barskiej. W roku 1771 modlił się przed nim Kazimierz Pułaski. W 1955 roku obraz został przeniesiony z Izb do Berestu. W roku 1984 przedstawiciele Solidarności ofiarowali Matce Boskiej jako votum wdzięczności złotą koronę. Dziś ten obraz, słynący łaskami, otoczony jest głębokim kultem przez mieszkańców Berestu i okolicy. Na ścianie północnej znajduje się XVII-wieczny obraz w ozdobnym, barokowym obramieniu, przedstawiający chrzest Chrystusa w Jordanie. Po drugiej stronie, na ścianie południowej, znajduje się barokowy ołtarz z obrazem przedstawiający św. Mikołaja. W świątyni zwraca również uwagę utrzymany w tradycjach barokowych, półkoliście wygięty do przodu chór muzyczny. Cerkiew zlokalizowana jest bezpośrednio przy głównej drodze Krynica-Grybów, przy skrzyżowaniu z drogą prowadzącą do Piorunki. O zwiedzanie świątyni można prosić na plebani, znajdującej się naprzeciw wejścia do cerkwi. Msze święte: niedziela 7.15, 11.00. dodał: 1959paluszek
	Cerkiew prawosławna św. Parasekwy Serbskiej Mała wioska Kwiatoń, oddalona zaledwie kilka kilometrów od Uścia Gorlickiego, znana jest przede wszystkim z dawnej cerkwi greckokatolickiej pod wezwaniem św. Paraskewy, jednej z piękniejszych budowli sakralnych całej Łemkowszczyzny. Widoczna z drogi cerkiew z reguły już z daleka przykuwa uwagę, tak że mało kto zauważa, małą, drewnianą, nietypową cerkiew prawosławną, usytuowaną bezpośrednio przy głównej drodze z Uścia Gorlickiego. Do dnia dzisiejszego tylko w kilku wsiach Beskidu Niskiego zachowały się dwie stojące w pobliżu cerkwie (prawosławna i greckokatolicka). Cerkiew prawosławną pod wezwaniem św. Paraskewy Serbskiej wybudowano w 1933 roku, rok po przejściu całej ludności wsi na prawosławie. Ta skromna budowla, służyła wiernym aż do 1947 roku, kiedy to po wysiedleniu wsi w ramach Akcji Wisła urządzono w świątyni magazyn. Mimo powrotu części rodzin w 1956 roku, dopiero w 1988 roku, w rocznicę 1000-lecia Chrztu Rusi, nielicznej garstce prawosławnych zamieszkujących Kwiatoń udało się przejąć świątynię, odremontować ją i przygotować do odprawiania nabożeństw. Świątynia stała się jednostką filialną parafii w Hańczowej. Prawosławna cerkiew w Kwiatoni jest konstrukcją zrębową, trójdzielną, choć jej wygląd z powodu braku wieży daleki jest od typowego wyobrażenia cerkwi łemkowskiej. Od 1988 roku obiekt jest stopniowo odnawiany i remontowany. W 1993 roku zrekonstruowano na dachu cerkwi kopułę, w 1996 roku, dwuspadowy, kalenicowy dach pokryto nową blachą, a w latach 1998-1999 cerkiew ogrodzono drewnianym płotem z daszkiem krytym gontem, rekonstruując również bramki wejściowe. Wewnątrz świątyni warty zobaczenia kompletny ikonostas oraz liczne chorągwie procesyjne. dodał: 1959paluszek
	Kapliczka w Skwirtnem dodał: rysio13
	Przydrożne krzyże Cała łemkowszczyzna w wyniku akcji "Wisła" w 1947 r. została spacyfikowana przez polskie wojsko. W wyniki tej akcji rdzenną ludność przesiedlono na tzw. "ziemie odzyskane". Majątek i dorobek życia wielu pokoleń pozostał w wymarłych wioskach na zatracenie. Niemymi świadkami tej historii są zdziczałe sady i przydrożne krzyże. Szczególnie te stojące w już nieistniejących, byłych wsiach łemkowskich. dodał: rysio13

następny rozdział
Gorlice